Het instrument

In 1654 werd de Gasthuistoren in Zaltbommel verrijkt met twintig klokken die anderhalve chromatische toonladder vormden. De makers van deze klokken waren niemand minder dan de gebroeders François en Pieter Hemony, de meest vermaarde klokkengieters ooit.

Zaltbommel wilde blijkbaar niet onderdoen voor grotere steden en zeker niet voor het nabijgelegen ’s-Hertogenbosch dat in 1649, vijf jaar eerder dan Zaltbommel, het stadhuis met een Hemony klokkenspel had verfraaid. De gebroeders Hemony hebben in de periode van 1642 tot 1679 in totaal 51 carillons gegoten die hun weg vonden naar Nederland, België en Duitsland. Zaltbommel was het negende exemplaar en stak daarmee Amsterdam de loef af.

Om het klokkenspel verder te vervolmaken werd het in 1721 aangevuld met een drietal klokken vervaardigd door de Amsterdamse klokkengieter Jan Albert de Grave en sindsdien mocht van een echt carillon worden gesproken van 23 klokken met een omvang van twee octaven. In 1735 werd er nog eens 5 klokken aangeschaft. Dit keer door klokkengieter Petrus Bouvrie.

Hoewel in de loop der tijd enkele klokken vervangen zijn, heeft het carillon tot op de dag van vandaag nog steeds 35 klokken.

Korte historie van de Gasthuistoren

De Gasthuistoren is gebouwd tussen 1450 en 1475. In 1490 wordt de toren voor het eerst vermeld als klokkentoren. De toren was dus bij de aanvang echt bedoeld als luidklok De oorspronkelijke houten torenbekroning, een min of meer hoge spits, ging verloren in de grote brand in 1524 en werd daarna hoger herbouwd. De natuurstenen band met ruitvormige medaillons dateert van die herbouw. Ook de achtkantige bekroning kan toen al zijn aangebracht.

Omdat openbare aanduiding van de tijd waarschijnlijk de oudste functie van de toren was, moet daar ook al voor de brand een uurwerk hebben gestaan. Immers, in 1544 bestelden de burgemeesters, samen met de gasthuismeesters, in Arnhem een níeuw uurwerk. In die tijd werden voorzieningen aangebracht voor wachters in de toren die ook de tijdsaanduiding in de gaten hielden.

Nieuw klavier en pneumatisch systeem

Begin 2020 is een nieuw klavier geïnstalleerd. Het oude klavier was ruim 60 jaar oud en echt aan vervanging toe. We zijn heel blij dat dit nu is gerealiseerd, met dank aan de Gemeente Zaltbommel.

En tegelijkertijd is ook een pneumaat geplaatst, waardoor de geluidskwaliteit van de automatische melodieën veel natuurlijker en milder klinkt dan voorheen.

Het klavier is gebouwd door Reinold van Zijl, vandaag de meest vermaarde klavierenbouwer ter wereld.

Reinold van Zijl heeft een bijzondere band met onze beiaardier Ru Stolk. Ru heeft jarenlang lesgegeven aan de Beiaardschool in Amersfoort. Een van zijn leerlingen destijds was Reinold van Zijl. Ru heeft Reinold aangespoort om niet alleen de beiaard te bespelen maar om ook klavieren te gaan bouwen.

Dat heeft hij toen ook gedaan. Allereerst bouwde hij alleen oefenklavieren voor medeleerlingen, maar al gauw werd hij gevraagd klavieren te bouwen voor beiaards in binnen- en buitenland. Nu vind je in de verste uithoeken van de wereld zijn mooie klavieren, gemaakt van goede en mooie materialen en voorzien van nieuwe technieken. Hierdoor zijn heel veel storende bijgeluiden verdwenen.

Wij zijn blij dat Ru ons het advies heeft gegeven om Reinold van Zijl te vragen ook het nieuwe klavier voor ons Carillon te bouwen. En natuurlijk deed hij dat graag en hebben we dankzij Ru in de Gasthuistoren van Zaltbommel nu een van de mooiste klavieren ter wereld.

Kom zeker eens kijken naar dit prachtige klavier tijdens een van de Open Torendagen. U bent van harte welkom!